اگر به کتاب و کتابخوانی علاقه دارید شاید این سؤال برایتان پیش آمده باشد که چگونه ناشر شویم؟ شغل یک ناشر چگونه است؟ و سوالاتی از این دست. در سال‌های گذشته نویسندگان می‌توانستند کتاب‌های خود را بدون نیاز به ناشر و مؤسسه انتشارات ثبت و منتشر کنند. پس از مدتی وزارت ارشاد اعلام کرد که تنها مسیر انتشار کتاب، ناشر است و همین موضوع باعث شد که افراد زیادی قدم در این مسیر شغلی بگذارند.
می‌خواهید ناشر شوید و نمی‌دانید چگونه؟ در این مطلب برایتان توضیح می‌دهیم که ناشر کیست اما قبل از آن توضیح می‌دهیم که انتشارات چیست؟
انتشارات چیست؟
انتشارات مجموعه و نهادی فرهنگی است که مسئولیت چاپ آثار نویسندگان را برعهده دارد. این یک دیدگاه عمومی نسبت به انتشارات است اما اگر بخواهیم یک توصیف تخصصی از انتشارات داشته باشیم، بهتر است بگوییم انتشارات علاوه بر فرهنگی بودن یک مجموعه اقتصادی نیز محسوب می‌شود که در چارچوب قوانین کسب درآمد می‌کند.
افرادی که به اهمیت این مجموعه پی می‌برند، به دنبال این هستند که با راه‌اندازی و یا فعالیت در انتشارات هم نقشی در تولید آثار فرهنگی و تاثیرگذاری در جامعه داشته باشند و هم اینکه بتوانند از این مسیر ارزشمند کسب درآمد کنند. ناگفته نماند که این مجموعه نه تنها در زمینه چاپ آثار فعالیت می‌کند، بلکه تا پایان کار یک نویسنده یعنی مرحله فروش یک کتاب نقش دارد.
به طور کلی در یک انتشارات، فرآیند نشر صورت می‌گیرد و نشر به معنای مدیریت، تهیه و تولید مطالب در حوزه‌های مختلف است. به همین دلیل است که هرگز نمی‌توان از تاثیرگذاری یک انتشارات در جامعه به منظور افزایش سطح سواد فرهنگی مردم غافل شد. یک موسسه انتشاراتی از هفت بخش مختلف تشکیل می‌شود.
هر کدام از بخش‌های انتشارات وظایف مخصوص به خود را دارند و نبود هر یک از آن‌ها موجب ایجاد خلل در روند فرآیند نشر یک اثر می‌شود.
- دفتر مدیر یا دفتر تشکیلات
- بخش تولید فرهنگی
- بخش تولید هنری – فنی
- بخش تولید چاپی
- بخش مالی – اداری
- بخش بازاریابی، تبلیغ، پخش و فروش
- روابط عمومی
مدیر انتشارات مانند مدیر سایر سازمان‌ها وظیفه هدایت کلیه امور انتشارات را برعهده دارد.
اکثر کارهای مهم نظیر ارزیابی آثار، تهیه گزارش‌های فنی پس از بررسی نوشته‌ها، ویراستاری، عقد قرارداد، برآورد مالی و آماده سازی چاپ کتاب و وظایف مشابه در بخش تولید فرهنگی انجام می‌گیرند. جالب است بدانید به دلیل پیشرفت دنیای دیجیتال در عصر حاضر، انتشارات علاوه بر چاپ کتاب‌های کاغذی، در زمینه انتشار کتاب‌های الکترونیکی یا چاپ دیجیتال نیز فعالیت می‌کنند.
ناشر کیست؟
ناشر یک شخص حقیقی یا حقوقی است که وظیفه‌ی نظارت و اجرای تمامی مراحل چاپ را برعهده دارد. از ناشران می‌توان به عنوان یک پل ارتباطی میان نویسندگان، مترجمان، صحافی، مراکز تایپ و چاپخانه‌ها نیز یاد کرد.
برخی از ناشران ترجیح می‌دهند که فقط در یک حوزه کاری فعالیت خود را ادامه دهند تا بتوانند تمامی تمرکز خود را صرف یک موضوع کرده و در آن حوزه به تخصص و اعتبار لازم برسند.
اما برخلاف این افراد، عده‌ای از ناشران هم علاقه دارند که به طور همزمان در حوزه‌های مختلف مشغول باشند. این افراد معتقد هستند که فعالیت در چندین حوزه نه تنها موجب عدم تمرکز آنان نمی‌شود بلکه به آگاهی خودشان در زمینه‌های مختلف کمک زیادی می‌کند.
فردی که تصمیم می‌گیرد به عنوان ناشر مشغول به فعالیت شود، باید خصوصیاتی همچون توانایی کار تیمی و تعامل با گروه‌های مختلف افراد، مسئولیت‌پذیری و دقت زیاد داشته باشد تا بتواند در این شغل موفق شود.
انواع ناشر
ناشران براساس برخی از معیارها نظیر هدف، نوع کتاب و سرمایه به چند دسته مختلف از نظر حوزه کاری تقسیم‌بندی می‌شوند:
1) ناشران دولتی
این دسته از ناشران بیش از 50 درصد سرمایه خود را از طریق دولت تامین می کنند و به همین دلیل به نام ناشران دولتی شناخته می‌شوند.
2) ناشران مبتکر و منتظر
تفاوت و نوع فعالیت این گروه از ناشران را با کمی دقت به راحتی می‌توان حدس زد. ناشران مبتکر علاقه دارند که با خلاقیت و نوآوری ایده‌هایی را مطرح کنند و با پیشنهادات جذاب خود به سراغ تولیدکنندگان آثار بروند اما ناشران منتظر همواره همانند نامشان، منتظر نویسندگان هستند تا آثار خود را ارائه دهند و از بین آن‌ها موضوع موردپسند خود را انتخاب کنند.
3) ناشران عمومی و تخصصی
ناشران عمومی ترجیح می‌دهند که در تمامی حوزه‌ها بدون تمرکز بر یک حوزه فعالیت کنند اما ناشران تخصصی با توجه به علاقه و ایده‌های خود فقط یک حوزه را انتخاب کرده و به صورت ویژه در آن فعالیت می‌کنند.
4) ناشران انتفاعی و غیرانتفاعی
ناشران انتفاعی وابسته به یک سازمان هستند و با توجه به خط مشی آن‌ها فعالیت خود را ادامه می‌دهند اما ناشران غیرانتفاعی در پی کسب سود هستند و به هیچ نهادی وابستگی ندارند.
5) ناشران همکار
همانطور که از اسمشان پیداست این افراد با همکاری چندین ناشر و نویسنده فعالیت می‌کنند.
6) ناشران الکترونیکی
این گروه تمامی فعالیت‌های مربوط به ارزیابی و چاپ مطالب را به جای کاغذ از طریق لوح‌های فشرده، شبکه‌های مجازی، پادکست‌ها و بسترهای مشابه انجام می‌دهند.
7) ناشران متون درسی و دانشگاهی
این گروه از ناشران فقط در حیطه درسی فعالیت دارند.
مدیر انتشارات کیست؟
مدیر اتتشارات همان ناشر است و وظیفه تصمیم‌گیری در تمام امور را دارد. این فرد را می‌توان از میان افراد هیئت مدیره در ابتدای کار یعنی در زمان راه‌اندازی انتشارات انتخاب کرد. به طور کلی مدیر انتشارات باید فردی مسئولیت‌پذیر و دقیق باشد که علاوه بر توانایی سازماندهی و نظارت بر امور نشر، نسبت به شرایط فرهنگی جامعه هم آگاهی داشته باشد.
زیرا همانطور که از ابتدا اشاره کردیم، انتشارات یک مرکز مهم فرهنگی در امعه محسوب می‌شود و انتظار می‌رود افرادی که در این نهاد مشغول به فعالیت هستند نسبت به شرایط فرهنگی و اجتماعی حاکم بر جامعه آگاه باشند تا بتوانند مسائل مربوطه را در انتشارات پوشش دهند.
مهم‌ترین وظایف مدیر انتشارات شامل موارد زیر می‌شود:
- دریافت مجوز و انجام کارهای اداری برای تاسیس انتشارات
- ارزیابی، بررسی و تایید آثار نویسندگان، شاعران و مترجمان
- عقد قرارداد با تولیدکنندگان آثار و سایر ناشران
- آگاهی از نیاز جامعه برای چاپ و انتشار موضوعات مرتبط
- افزایش ارتباطات و تعامل با نویسندگان، شاعران، مترجمان و ناشران
- نظارت بر روند صحافی، چاپ، توزیع و فروش کتاب‌ها
- برآوردهای مالی چاپ کتاب در صورتی که به کمک یک بخش مالی نیاز پیدا کند.
مراحل چاپ کتاب در انتشارات
چاپ کتاب نیز همانند هر کار دیگری نیازمند گذراندن مراحل مشخصی است. این مراحل عبارتند از:
1. شما باید کتاب را به صورت تایپ‌شده و یا دست نویس در اختیار انتشارات قرار دهید.
2. کتاب از چند جهت ارزیابی و بررسی می‌شود:
- ابتدا استعلام گرفته می‌شود که آیا این کتاب پیش از این چاپ شده است یا خیر.
- سپس نوبت به بررسی محتوا میرسد که آیا این کتاب از لحاظ اصول نگارش و محتوا مطابق استانداردهای انتشارات است یا خیر.(مانند بررسی واضح بودن جملات، پایان‌بندی مناسب و…)
- بررسی می شود که آیا این کتاب قابل ویرایش است یا خیر. (در صورتی که سطح نگارش بسیار ضعیف باشد، انتشارات ویرایش آن را نمی‌پذیرد و فرد موظف است مجددا اصول نگارش کار خود را اصلاح کند.)
3. کتاب وارد مرحله آماده‌سازی می‌شود. یعنی ویراستاری، نمونه‌خوانی و طراحی جلد در این مرحله انجام می‌گیرد.
4. در وهله بعدی، نوبت به دریافت مجوز میرسد. کتاب را برای دریافت مجوزهای لازم آماده می‌کنند. این مجوزها عبارت است از: از جمله: شابک، فیپا، مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد.
5. سپس کتاب به چاپخانه ارسال شده و پس از صحافی ارائه می‌شود.
6. پس از چاپ کتاب چند نسخه به وزارت ارشاد ارسال می گردد که اصطلاحاً به آن اعلام وصول گفته می‌شود.
7. در نهایت، کتاب در بازار عرضه می گردد.
تحصیلات و مهارت‌های لازم برای راه‌اندازی انتشارات
داشتن مدرک کارشناسی در هر رشته‌ای برای دریافت کسب مجوز جهت راه‌اندازی انتشارات کافی است. اما این شغل علاوه بر مدرک، به مهارت‌های دیگری هم نیاز دارد. شما باید با روند فرآیند نشر از قبیل صفحه‌آرایی، حروف چینی و سایر مراحل آشنا باشید. طبیعی است که تسلط بر این مهارت‌ها نیازمند این است که مدتی را به عنوان کارآموز و یا همکار در یک انتشارات بگذرانید تا بتوانید پس از مدتی به صورت مستقل کار کنید.
لازم به ذکر است که، کارگاه‌ها و کلاس‌هایی که از طریق اتحادیه ناشران برگزار می‌شوند و شرکت در دوره‌های آزاد تحت نظارت فنی و حرفه‌ای هم می‌توانند در این زمینه به شما کمک کنند.
کار در انتشارات چگونه است؟ (بازار کار و درآمد مدیر انتشارات)
در صورتی که تحصیلات و مهارت‌های لازم را داشته باشید، می توانید برای راه‌اندازی و مدیریت یک انتشارات اقدامات لازم را انجام دهید. به خاطر داشته باشید پس از شروع فعالیت خود، زمانی می‌توانید به صورت سالیانه مجوز خود را تمدید کنید که در یک سال حداقل چهار عنوان کتاب را منتشر کنید. در واقع به این شیوه، وزارت ارشاد فعالیت شما را مورد ارزیابی قرار می‌دهد.
درآمد مدیر انتشارات تحت تاثیر عوامل مختلفی نظیر حجم کار، میزان سرمایه‌گذاری و نوع کتاب‌های چاپ شده قرار دارد. منظور از نوع کتاب‌های چاپ شده این است که آیا مردم تمایل زیادی به خریدن این نوع از کتاب‌ها دارند و یا نوع کتاب چاپ‌شده در گروه کتاب‌هایی قرار گرفته است که متاسفانه بیشتر مردم تمایلی به خرید آن ندارند.
شرایط و مدارک لازم جهت اخذ پروانه نشر و فعالیت انتشارات
در هنگام تشکیل پرونده و درخواست برای اخذ پروانه نشر، شرایط و سوابقی را در مورد شما بررسی خواهند کرد. اگر شرایط و مدارک شما تایید شوند، زمان آن می رسد که برای کارهای اداری اقدام کنید. این شرایط عبارتند از:
- داشتن تابعیت جمهوری اسلامی ایران
- عدم سوء‌پیشینه کیفری به تایید مراجع ذی ربط
- دارا بودن حداقل 25 سال برای افراد متاهل و 27 سال برای افراد مجرد
- احراز صلاحیت مالی، علمی و تخصصی به تایید مراجع ذی ربط
- دارا بودن مدرک کارشناسی و کارت پایان خدمت یا معافیت برای مردان
اگر شرایط بالا را دارید، با در دست داشتن مدارک زیر می‌توانید کارهای اداری خود را شروع کنید:
- کپی از تمامی صفحات شناسنامه و کارت ملی
- کپی از کارت پایان خدمت یا کارت معافیت برای مردان
- کپی از مدرک تحصیلی کارشناسی
- 6 قطعه عکس 4*3 به صورت پشت‌نویسی شده
- گواهی عدم سوء پیشینه
- تکمیل فرم اطلاعات متقاضی راه‌اندازی انتشارات
- کپی اساسنامه برای مراکز حقوقی
پس از بررسی شرایط خود و آماده کردن مدارک، به اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی استان محل زندگی خود بروید و تشکیل پرونده دهید. پرونده شما جهت بررسی به هیئت رسیدگی صدور پروانه انتشارات ارسال خواهد شد. پس از تصویب، نوبت به آن میرسد که نام انتشارات توسط خود شما به عنوان متقاضی تعیین شده و به اداره کل استان اعلام شود. پس از تایید نام انتشارات، شما می توانید با مراجعه به اداره کل استان پروانه نشر خود را دریافت کنید.
سخن پایانی
در این نوشتار توضیح دادیم که چگونه ناشر شویم؟ البته همه ماجرا فقط این نبود. گفتیم که ناشر کیست و انتشارات چیست؟ گفتیم که برای ناشر شدن چه مدارکی نیاز است. علاوه بر ان‌ها توضیح دادیم که مدیر انتشارات کیست و برای ناشر شدن چه تحصیلاتی لازم است. درباره درآمد و بازار کار نشر نیز توضیحاتی ارائه کردیم و در ادامه نیز چند کلام در این باره با شما صحبت می‌کنیم تا اگر می‌خواهید ناشر شوید تا حدودی در جریان اوضاع باشید.
صنعت نشر رو به رشد است و چون در مسائل فرهنگی و اجتماعی هم نقش زیادی دارد، از حمایت‌های ویژه دولتی و خصوصی برخوردار می‌شود. خوشبختانه کشور ما نیز از این امر مستثنی نیست. از طرفی، متاسفانه با توجه به کاهش فرهنگ سرانه مطالعه در کشور، فعالیت در حوزه انتشارات چالش‌های خاصی را به همراه دارد و برخی افراد تمایل کم‌تری به حضور در این موقعیت شغلی دارند.
به نظر میرسد که ناشران بتوانند با توزیع سرمایه مناسب برای شناسایی شاخص‌های موردنیاز مردم گام موثری را در این حوزه بردارند. از این‌ها گذشته، افزایش بیش از حد قیمت کاغذ، کار نشر کاغذی را دشوارتر می‌کند و به‌ناچار قیمت کتاب کاغذی افزایش پیدا می‌کند. همین امر باعث می شود که صاحبان آثار به نشر دیجیتال روی بیاورند و خوانندگان نیز از کتاب‌های الترونیکی و نرم‌افزارهای کتابخوانی استقبال کنند.
تشخیص درست نیاز بازار کتاب، موجب می‌شود که چاپ و عرضه آثار، سیر صعودی را طی کند. نکته مهم دیگر این است که ناشران بایستی برای انتخاب موضوع و محتوا مناسب به منظور بهبود بخشیدن تولیدات خود، زمان بیشتری را صرف کنند چرا که همواره مردم به دنبال آثاری با کیفیت بالا هستند.
